Washington -Iyadoo Madaxweyne Donald Trump uu tixgelinayo inuu ku biiro duqeymaha Israel ee Iran – oo ay ku jiraan isticmaalka bambooyinka “bunker-busting bombs” si loo beegsado xarumaha nukliyeerka ee dhulka hoostiisa ah – waxaa jira wadahadal u dhexeeya saraakiishiisa sare oo ku saabsan sida Mareykanku u beegsan karo bartilmaameedyadaas isaga oo aan ku lug yeelan dagaal buuxa, sida ay sheegeen ilo wareedyo xog ogaal ah.
Trump, isku dayga inuu ka fogaado inuu sii dheereeyo khilaafka Khamiistii hore bilowday, ayaa noqotay arrin mudnaanta koowaad leh. Inkasta oo uu u furan yahay doodaha, oo ay ku jiraan kuwa Ra’iisul Wasaaraha Israel Benjamin Netanyahu, oo sheegaya in Mareykanka oo kaliya uu si dhab ah u joojin karo hamiga nukliyeerka Iran, haddana wuxuu si qoto dheer uga taxadarayaa inuu ku milmo nooca khilaafka shisheeye ee uu ballanqaaday inuu ka fogaan doono, ayay ilo wareedyadu yiraahdeen.
Dabayaaqadii toddobaadka, qaar ka mid ah xulafada Mareykanka ayaa loo sheegay in maamulka Trump uu qorsheynayay inuu sugo oo uu arko waxa ay Israa’iiliyiintu ku guuleysteen toddobaadka ugu horreeya ee hawlgalkooda ka dhanka ah barnaamijka nukliyeerka Iran ka hor inta aysan go’aan ka gaarin ka qeyb qaadashada hantida milatari ee Mareykanka, sida ay sheegeen laba diblomaasi oo Yurub ah.
Maalin ka hor muddadaas kama dambaysta ah, Trump wuxuu sheegay inuusan weli gaarin go’aan kama dambays ah oo ku saabsan sida loo dhaqmo, iyo wadahadaladii ay la yeesheen xulafada Mareykanka Arbacadii, saraakiisha maamulka ma ay tilmaamin dhinacna si cad, ayay diblomaasiyiintu yiraahdeen. Trump wuxuu dib u eegay qorshayaasha weerarka Iran laakiin wuu iska joojiyay si uu u arko in Tehran ay ka laabanayso barnaamijkeeda nukliyeerka, qof aqoon u leh arrinta ayaa u sheegay CNN.
“Waxaan jeclahay inaan gaaro go’aanka kama dambaysta ah hal ilbiriqsi ka hor inta uusan waqtiga ku ekaan,” Trump ayaa yiri isagoo ku jira Xafiiska Oval. “Gaar ahaan dagaalka, waxyaabuhu way isbedelaan dagaalka. Waxay ka soo wareegi karaan hal meel oo xad dhaaf ah una gudbi karaan meel kale.”
Iyadoo madaxweynuhu uu tixgelinayo fursadaha, wuxuu sheegay inuusan aaminsaneyn in duqeyn Mareykan ah ay daruuri tahay inay la macno tahay faragelin Mareykan ah oo dhamaystiran oo ku lug leh dagaal shisheeye, sida ay sheegtay ilo xog ogaal ah. Dadka ku dhow Trump ayaa ku dooday in duqeymaha go’aansan ay ka duwan yihiin ficil ballaaran oo suurtogal ah inuu dagaalka sii dheereeyo.
“Mareykanku waxaa laga yaabaa inuu dhowr MOAB ku soo rido Fordow, uu burburiyo hantida nukliyeerka ee ugu dambeysa, ka dibna uu isaga tago,” David Friedman, oo ahaa safiirka Trump ee Israel intii lagu jiray muddadiisii koowaad, ayaa ku qoray baraha bulshada. MOAB wuxuu ula jeedaa bambo nooca Massive Ordnance Air Blast ah, oo loogu magac daray “hooyada dhammaan bambooyinka.”
“Hawada mar hore waa nadiif,” Friedman ayaa sii waday. “Sidee taasi wax loogu jiidi karaa?”
Iyadoo Trump uu fursadaha u furan yahay, maamulku wuxuu sii wadaa inuu ka maqlo xulafada kuwaas oo ka digaya ka qeyb qaadashada Mareykanka ee weerarka. Sababaha kala duwan waxaa ka mid ah suurtogalnimada in Iran ay isku daydo inay xirto marin biyoodka Hormuz, taasoo suurtogal ah inay carqaladeyso socodka shidaalka caalamiga ah, iyo Iran oo suurtogal ah inay ku degdegto horumarinta hub nukliyeer ah ka dib weerar kasta oo Mareykan ah, sida ay sheegeen laba ilo oo ku dhow wadahadalada. Iran ayaa ballan qaadday inay ka aargudan doonto haddii ciidamada Mareykanka ay ku biiraan Israel weerarka.
“Haddii Mareykanku go’aansado inuu si milatari ah ugu lug yeesho, ma haysano wax doorasho ah aan ka ahayn inaan ka aargudano meel kasta oo aan ka helno bartilmaameedyada loo baahan yahay in wax laga qabto,” Wasiir Ku-xigeenka Arrimaha Dibedda ee Iran Majid Takht-Ravanchi ayaa ku yiri wareysi uu siiyay Christiane Amanpour oo ka tirsan CNN. “Taasi waa cad oo fudud. Sababtoo ah waxaan ku dhaqmeynaa is-difaac.”
Mid ka mid ah qaabka ficilka ee ay xulafada Trump si gaar ah uga wadahadlayeen toddobaadyadii la soo dhaafay waa go’aankiisii 2020 ee ahaa in la dilo taliyaha sare ee Iran Qasem Soleimani meel u dhow garoonka diyaaradaha caalamiga ah ee Baghdad isagoo isticmaalaya diyaarad aan duuliye lahayn oo nooca MQ-9 Reaper ah. Duqeynta, in kasta oo ay weli tahay iskahorimaad halis ah oo keentay aargudasho ka timid Iran, ma aysan sababin dagaal buuxa.
Saraakiisha maamulka Trump ayaa ka wada hadlay duqeyntii Soleimani iyagoo ka jawaabaya aragtiyaha ku doodaya in duqeyn Mareykan ah ay horseedi doonto “xoogsheegasho aan la xakameyn karin,” ayay yiraahdeen ilo xog ogaal u ah wadahadalada.
Trump ayaa si furan u diiday, hadda, inuu dilo hoggaamiyaha sare ee Iran.
Saraakiisha sare ee amniga qaranka Trump ayaa si miyir leh isku dayay inay isku mawqif ka yeeshaan sidii ay u soo bandhigi lahaayeen fursadaha madaxweynaha.
“Shaqadayda, shaqadayada, guddoomiyaha iyo anigu, mar walba waa inaan hubino inaanu, madaxweynuhu, leenahay fursado oo la socodsiiyo waxa ay fursadahaas noqon karaan iyo waxa ay noqon karaan cawaaqibka fursadahaas,” Xoghayaha Difaaca Pete Hegseth ayaa u sheegay guddiga Senate-ka Arbacadii.
Agaasimaha CIA-da ee Trump, John Ratcliffe, ayaa ka mid ahaa kuwa Trump uu ku tiirsanaa maalmihii la soo dhaafay, labadaba ka hor duqeymaha Israel iyo iyadoo madaxweynuhu uu tixgeliyay tallaabooyinka xiga.
Ratcliffe wuxuu joogay Camp David bishii Juun 8, wax yar ka hor weerarkii ugu horreeyay ee Israel, halkaas oo uu Trump uga warbixiyay sirdoonkii ugu dambeeyay ee la xiriira barnaamijka nukliyeerka Iran iyo tallaabada xigta ee Israel, sida uu sheegay ilo ku dhow wadahadalada.
Kulanka Camp David ma uusan ahayn markii hore kulan diiradda lagu saarayo sirdoonka, sida ay caddaysay xaqiiqda ah in Ratcliffe iyo Agaasimaha Sirdoonka Qaranka ee Trump Tulsi Gabbard aan markii hore la casuumin, sida uu sheegay sarkaal sare oo maamulka ah. Ratcliffe wuxuu safarka ku yimid daqiiqadii ugu dambeysay, ayuu yiri sarkaalku, wuxuuna madaxweynaha uga warbixiyay xaaladda si degdeg ah isku beddeleysa.
Cod kale oo muhiim ah oo Trump dhegaha ugu jirtay wuxuu ahaa Gen. Michael Kurilla, taliyaha Taliska Dhexe ee Mareykanka. Toddobaadyadii la soo dhaafay, qaar ka mid ah hoggaamiyeyaasha milatariga Mareykanka, oo uu ku jiro Kurilla, ayaa codsaday kheyraad dheeraad ah si ay u difaacaan oo ay u taageeraan Israel iyadoo ay sii wadaan isweydaarsiga rasaasta Iran, sida ay sheegeen laba ilo oo ku dhow arrinta.
“[Kurilla] wuxuu doonayaa inuu u diyaar garoobo xaaladda ugu adag,” ayuu yiri mid ka mid ah ilaha ku dhow arrinta, isagoo tixraacaya dadaalkiisa ku aaddan in la dhigo hantida Mareykanka ee Bariga Dhexe si ay u taageeraan Israel.
Kurilla, oo ah taageere adag oo Israel ah, ayaa bilihii la soo dhaafay ku cadaadinayay Hegseth iyo Trump inay u raraan tiro sii kordheysa oo hanti milatari ah Bariga Dhexe si loogu diyaar garoobo iskahorimaad suurtogal ah inuu faafo – ama u dhexeeya Mareykanka iyo wakiilada Iran, oo ay ku jiraan kooxda Xuutiyiinta ee Yemen, ama u dhexeeya Israel iyo Iran.
Haddii Trump uu ku dhufto Iran isagoo ka fogaanaya inuu ku lug yeesho xaalad adag waa arrin doodda ah. Qaar ka mid ah khabiirada Iran ayaa ka digaya in iska horimaad dheer uu socon karo inta uu Trump madaxweyne yahay oo uu khasaare culus ku keeni karo nolosha iyo kheyraadka Mareykanka oo ay Israel codsato.
“Weerar kasta oo ay Mareykanka geysto wuxuu horseedi doonaa weerar buuxa oo ay reer Iran ku qaadaan saldhigyada Mareykanka ee gobolka, iyo dagaal buuxa oo u dhexeeya Mareykanka iyo Iran,” Trita Parsi, madaxweyne ku-xigeenka fulinta ee Quincy Institute ee Washington, DC, ayaa u sheegay CNN.
Tehran waxaa laga yaabaa inaysan awoodin inay sii wadato dagaal dheer oo ay la gasho Mareykanka, laakiin ma noqon doonto dagaal fudud Washington sidoo kale, ayuu yiri.
Taageerayaal badan oo Trump ah oo haddii kale adag ayaa sidoo kale isweydiiyay in suurtogal ay tahay in la bilaabo duqeymo Iran iyada oo aan lagu lug yeelan khilaaf fac weyn.
“Ugu horreyntii, kani maaha dagaalkeena. Kani waa dagaalka Iran. Madaxweynaha Mareykanka waa taliyaha guud ee ciidamadeena. Wuxuu dhageystaa dhammaanteen annagoo ka shaqeyna dhinaca amniga qaranka,” ayuu yiri Sen. Jim Risch oo ka tirsan Idaho, guddoomiyaha Xiriirka Dibadda ee Senate-ka oo la kulmay Trump Aqalka Cad Arbacadii.
“Waxaan u malaynayaa inuu si cajiib ah u maareeyay arrin aad u adag,” Risch ayaa yiri maalin ka hor kulankiisii madaxweynaha.
Senatar kale oo Jamhuuri ah oo la hadlay Trump toddobaadkan, Sen. Josh Hawley oo ka tirsan Missouri, wuxuu yiri “ma dareemayo raaxo” haddii Mareykanka uu qaado tallaabo weerar ah oo ka dhan ah Iran.
“Ma doonayo inaan dagaal galno. Ma doonayo dagaal kale oo Bariga Dhexe ah… Waxaan xoogaa ka walaacsanahay dhismaha degdegga ah ee milatarigeena ee gobolka,” Hawley ayaa yiri maalin ka dib wadahadalkiisii Trump.
Khatarta aargudashada Iran waa mid xooggan oo xitaa ka hor inta uusan Trump go’aan gaarin, milatariga Mareykanka wuxuu bilaabay diyaarinta qorshayaal degdeg ah oo la xisaabtamaya suurtogalnimada aargudashada Iran ee ka dhanka ah ciidamada Mareykanka haddii Trump uu sii wado duqeynta, sida uu sheegay ilo ku dhow qorsheynta.
Ka dib wadahadallo joogto ah oo uu la yeeshay Netanyahu, intii uu hoggaamiyaha Israel caddeeyay in Israel ay u baahan tahay gargaar Mareykan ah si ay u dhammaystirto ujeeddadeeda ugu dambeysa ee ah in la tirtiro awoodaha nukliyeerka Iran, madaxweynuhu wuxuu qirtay Arbacadii in ka qeyb qaadashada Mareykanka ay dedejin doonto habka guusha Israel.
“Annaga ayaa ah kuwa kaliya ee leh awoodda ay ku sameeyaan, laakiin taasi macnaheedu maaha inaanu samayn doono,” Trump ayaa yiri.
Laakiin wuxuu sidoo kale xaqiijiyay ballanqaadkiisii ahaa inuu ka fogaado “dagaal muddada dheer ah.”
“Waxaan rabaa hal shay oo kaliya: Iran ma yeelan karto hub nukliyeer ah,” ayuu yiri. “Taasi waa intaas. Ma eegayo muddada dheer, muddada gaaban. Waxaana taas sheegayay 20 sano.”
