Wasiirka arrimaha dibadda ee Iiraan, Abbas Araghchi, ayaa meesha ka saaray wax wadahadal diblomaasiyadeed ah inta ay sii socoto gardarrada militari ee ka dhanka ah Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iiraan, isagoo Maraykanka ku eedeeyay inuu ku lug leeyahay weerarkan.
Isagoo ka hor hadlayay booqashadiisa Geneva, halkaasoo uu kulan kula leeyahay wasiirrada arrimaha dibadda ee Yurub ee ku saabsan gardarrada Israa’iil, ayuu Araghchi sheegay in Tehran si cad u sheegtay in wadahadal wax micno ah ma leh haddii gardarradaasi aan la joojin.
Wuxuu sheegay in dhowr waddan ay la soo xiriireen Iiraan maalmahan, iyagoo ugu baaqay dejinta xiisadda iyo dib ugu noqoshada diblomaasiyadda.
“Waxaan uga jawaabayaa: annagu diblomaasiyad ayaan dhexdeeda ku jirnay, markaa maxaan ugu noqonaynaa? Mise weerarka ay xukuumadda Sahayuuniyadda ku qaaday xarumaha nukliyeerka? Qofna ma fahmi karo sababta reer Galbeedku u diidan yihiin in gardarradan la cambaareeyo,” ayuu yiri.
“Xitaa iyaga laftoodu ma sharxi karaan arrintaas; kaliya way ka cararaan su’aasha, waxaana jirta taageero aan la garan karin,” ayuu hadalkiisa raaciyay, isagoo si gaar ah u xusaya weerarka lagu qaaday xarumaha nukliyeerka ee Iiraan.
Diblomaasiga ugu sarreeya Iiraan ayaa sheegay in Tehran ay u aragto Washington inay tahay saaxiibka xukuumadda Israa’iil ee ku lugta leh gardarrada ka dhanka ah Iiraan, isagoo tusaale u soo qaatay hadalladii uu hore u sheegay madaxweynihii hore ee Maraykanka Donald Trump oo taageeraya xukuumaddaas isla markaana hanjabaado u diraya madax sare oo Iiraani ah.
“Wax aan kala hadlayno Maraykanka, oo ah ka qaybqaatay dambigan, ma jiraan,” ayuu ku adkeeyay.
Wuxuu sidoo kale meesha ka saaray wax wadahadal ah oo ku saabsan barnaamijka gantaallada Iiraan, isagoo sheegay in maskax kasta oo caqli leh aysan aqbali karin in Iiraan la gorgortanto cid kale oo ku saabsan awooddeeda gantaallada, kuwaas oo uu ku tilmaamay “aan caadi ahayn oo ujeedadoodu tahay isdifaacid.”
Araghchi wuxuu intaa ku daray in ciidamada qalabka sida ee Iiraan ay kaliya beegsadeen bartilmaameedyada milatari iyo kuwa dhaqaale ee xukuumadda Sahayuuniyadda, howlgalkaasna lagu magacaabo Ballanqaadka Rasmiga ah III.
Ma jiraan wax bartilmaameedyo ah oo ah guryo dad degan yihiin, dhismooyin rayid ah ama isbitaallo oo ka mid ah bartilmaameedyada Iiraan.
“Waan ogahay sida saxda ah ee loo qorsheeyay weerarrada gantaallada ee aan qaadnay iyo sida ay ugu hoggaansan yihiin mabaadi’da anshaxa dagaalka iyo sharciga caalamiga ah ee bini’aadantinimada,” ayuu xusay.
Ballanqaadka Rasmiga ah III wuxuu ahaa jawaab u ah gardarrada Israa’iil ee keentay dilka saraakiil sare oo milatari, saynisyahanno nukliyeer ah iyo dad rayid ah oo ay ku jiraan haween iyo carruur.
Isagoo ka hadlayay kulanka uu la leeyahay wasiirrada UK, Faransiiska, iyo Jarmalka ee Geneva maalinta Jimcaha, Araghchi wuxuu sheegay in wadahadallada ay diiradda saari doonaan arrimaha nukliyeerka iyo kuwa gobolka.
Wuxuu sidoo kale caddeeyay in hodantinimada uranium-ka ee laga sameeyo gudaha Iiraan ay sii socon doonto, isagoo intaas ku daray in Iiraan “aanay oggolaansho ka sugin cidna” si ay u sii waddo.
Horey, Araghchi wuxuu ku qoray barta X in uu si adag u cambaareeyay gardarrada Israa’iil ku qaaday xarunta wax-soo-saarka biyaha culus ee gobolka dhexe ee Arak ee Iiraan, taas oo ku jirta kormeer buuxa oo Qaramada Midoobay.
“Reactor-ka Arak ee Biyaha Culus — xarun si buuxda ugu jirta ilaalinta IAEA kana dhisan sida loogu heshiiyay qorshaha JCPOA si looga fogaado khatarta fidinta nukliyeerka — ayaa shalay si bareer ah loogu duqeeyay xukuumadda Israa’iil,” ayuu qoray.
Wuxuu xusay in ay tahay “muhim” in Golaha Ammaanka ee Qaramada Midoobay, oo kulmaya Jimcaha, uu dhaqan geliyo qaraarkiisa tirsigiisu yahay 487, kaas oo si wadajir ah loo meel mariyay kadib weerarkii Israa’iil ku qaaday xarumaha nukliyeerka Ciraaq sannadkii 1981.
Qaraarkaasi wuxuu qeexayaa in weerar militari oo lagu qaado xarumo nukliyeer ah uu yahay weerar lagu hayo dhammaan nidaamka ilaalinta IAEA iyo ugu dambeyn heshiiska ka hortagga fidinta hubka nukliyeerka (NPT).
Wasiirka arrimaha dibadda ee Iiraan ayaa uga digay Golaha Ammaanka in haddii uusan wax ka qaban weerarka maanta, ay tahay inuu bulshada caalamka u sharxo sababta uu sharciga ugu dabaqo si laba-wajiile ah arrin sidaan u muhiim ah. Wuxuuna raaciyay in haddii nidaamka caalamiga ah ee ka hortagga fidinta uu burburo, mas’uuliyadda buuxda ay saaran doonto Golaha iyo xukuumadda Israa’iil.
